مقدمه
رشد مصرف برق و نیاز به سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های جدید، ضرورت بهره‌گیری از ابزارهای نوین مالی برای تأمین مالی و مدیریت ظرفیت تولید را پررنگ کرده است. یکی از این ابزارها، گواهی ظرفیت است که در بورس انرژی معامله میشود.
گواهی ظرفیت چیست؟
گواهی ظرفیت سندی است قابل معامله که با اجازه وزارت نیرو مبتنی بر ایجاد ظرفیت قابل اتکا جدید و یا کاهش قدرت قراردادی مشترکین موجود صادر میشود . واحد گواهی ظرفیت کیلووات ساعت ظرفیت مطمین نیروگاهی به مدت نامحدود است. واگداری قدرت جدید و یا افزایش قدرت قراردادی مشترکین مستلزم ارایه میزان مناسبی ار گواهی ظرفیت است.
مبانی قانونی و نهادی
نهادهای کلیدی
- وزارت نیرو
- توانیر: شرکت مادر تخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع برق ایران
- مالک شبکه: شرکتهای توزیع برق منطقه ای و توزیع نیروی برق
- ناشر: شخص حقوقی با مجوز از مراجع ذی صلاح
- بورس انرژی ایران: بستر رسمی معاملات
- سازمان بورس: ناظر مقرراتی بازار
- شرکت مدیریت شبکه: مسئولیت فنی ظرفیت
- شرکت سپرده‌گذاری مرکزی: تسویه و پایاپای
چارچوب مقرراتی
- قانون سازمان برق
- دستورالعمل نحوه تدارک و خرید و فروش گواهی ظرفیت
- قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید
- دستورالعمل‌های معاملاتی بورس انرژی
- الزامات اتصال به شبکه و استانداردهای قابلیت اتکا
اهداف انتشار
- تشویق سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها
- ایجاد شفافیت قیمتی و معاملاتی
- کاهش ریسک تأمین برای صنایع
- افزایش نقدشوندگی
- کمک به مدیریت پیک بار و امنیت عرضه
سازوکار معامله
| مولفه | توضیح |
|---|---|
| عرضه‌کننده | نیروگاه‌ها و شرکتهای دارای مجوز: شرکتهای برق به میزان ظرفیت مطمین استفاده نشده در ایام پیک بازار و مشترکین متقاضی تقلیل قدرت قراردادی |
| خریدار | مشترکین بزرگ و صنایع انرژی‌بر دارای انشعاب و مالک شبکه به نمایندگی متقاضیان انشعاب |
| واحد پایه | کیلووات ساعت ظرفیت مطمین نیروگاهی به مدت نامحدود |
| محل معامله | بازار فیزیکی یا مشتقه بورس انرژی |
| تسویه | شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) |
الزامات معاملاتی
- ضرورت احراز هویت و کد معاملاتی
- تعیین دوره تحویل/اعتبار
- پیش‌بینی بندهای جریمه/پاداش
مزایا
برای نیروگاه‌ها
- تأمین مالی با جریان نقدی قابل پیش‌بینی
- تنوع‌بخشی به منابع درآمدی
- کاهش ریسک قیمت سوخت/بازار
برای خریداران
- اطمینان از دسترسی به ظرفیت
- امکان معامله ثانویه
- بهبود برنامه‌ریزی تولید و مدیریت ریسک
چالش‌ها
- قیمت‌گذاری عادلانه دشوار است
- نیاز به شفافیت تعهدات و قراردادها
- نقدشوندگی محدود در مراحل اولیه
- آگاهی بازار برای استفاده صحیح لازم است
مقایسه بین‌المللی
در اروپا و آمریکا، سازوکارهایی مانند Capacity Market و Capacity Remuneration Mechanism رایج است که علاوه بر فروش انرژی، دسترسی به ظرفیت تولید نیز معامله میشود.
آینده
انتظار می‌رود حجم معاملات گواهی ظرفیت افزایش یابد و ابزارهای مکمل مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله معرفی شوند تا مدیریت ریسک کامل‌تری شکل گیرد.
پرسش‌های متداول
تفاوت گواهی ظرفیت با PPA چیست؟
گواهی ظرفیت، دسترسی به ظرفیت تولید را تضمین می‌کند، نه خرید انرژی. PPA خرید انرژی (MWh) است.
امکان فروش مجدد وجود دارد؟
بستگی به مقررات دارد؛ معامله ثانویه ممکن است.
ریسک عدم ایفای تعهد چگونه مدیریت میشود؟
با وثایق، جریمه‌های قراردادی و نظارت مدیریت شبکه.
دستورالعمل نحوه تدارک و خرید و فروش گواهی ظرفیت
افزایش قدرت قراردادی شرکتهای بالای 5 مگاوات
برای کسب اطلاعات بیشتر، دستورالعمل نحوه تدارک و خرید و فروش گواهی ظرفیت در لینک زیر را مطالعه فرمایید.
گواهی ظرفیتجمعبندی
گواهی ظرفیت ابزار کارآمدی برای تأمین مالی نیروگاه‌ها و کاهش ریسک تأمین برق صنایع است و می‌تواند به یکی از ارکان بازار برق مدرن ایران تبدیل شود.